Ως Βιοανατροφοδότηση (Biofeedback) ορίζεται η μέθοδος κατά την οποία χρησιμοποιείται κάποια συσκευή (συνήθως ηλεκτρονική) που επιτρέπει στον άνθρωπο να αντιληφθεί κάποιες από τις εσωτερικές του λειτουργίες (φυσιολογικές ή μη), με τη μορφή οπτικών και ακουστικών σημάτων. Στόχος της διαδικασίας είναι να μάθει ο άνθρωπος (στην προκείμενη περίπτωση ο ασθενής) να διαχειρίζεται τις ακούσιες και εκούσιες αυτές λειτουργίες μέσα από τον έλεγχο των σημάτων αυτών.
Η διαδικασία έγκειται στην τοποθέτηση ειδικών ηλεκτροδίων στον ασθενή, τα οποία καταγράφουν τα ηλεκτρικά σήματα που προκαλούνται από το ανθρώπινο σώμα και στη συνέχεια μεταφέρονται (ενσύρματα ή ασύρματα) στην ειδική ηλεκτρονική συσκευή, όπου ολοκληρώνονται, φιλτράρονται και τελικά μετατρέπονται σε οπτικά και ακουστικά σήματα, ώστε να είναι εύκολα και κατανοητά από τον ασθενή. Τα ηλεκτρόδια που χρησιμοποιούνται είναι διάφορα και ανάλογα με το τι επιθυμεί ο θεραπευτής να ελέγξει. Τα πιο συνηθισμένα ηλεκτρόδια είναι τα δερμικά για τον έλεγχο της μυϊκής ενεργοποίησης και τα θερμικά για τον έλεγχο της θερμοκρασίας του σώματος.
Στην αποκατάσταση η πιο γνωστή μέθοδος Βιοανατροφοδότησης με οπτικά σήματα είναι η χρήση του καθρέπτη, που χρησιμοποιείται ευρύτατα στη διόρθωση των προβλημάτων της στάσης και της βάδισης. Αντίστοιχα, η πιο γνωστή μέθοδος Βιοανατροφοδότησης με ακουστικά σήματα είναι οι εντολές και τα παραγγέλματα που δίδονται στον ασθενή από το φυσικοθεραπευτή κατά τη διάρκεια της κινησιοθεραπείας, μέσα από τις οποίες ο ασθενής διορθώνει τις κινήσεις του.
Βασικές εφαρμογές
– Γενική χαλάρωση, μέσω της οποίας ελαττώνονται πολλά από τα συμπτώματα που προκαλούνται από το καθημερινό άγχος και την υπερβολική μυϊκή τάση. Ανάλογα συμπτώματα είναι η κεφαλαλγία τάσης, το γενικευμένο stress, ο πόνος από υπερένταση (Stress pain), η χαμηλή οσφυαλγία κ.ά.
– Μυϊκή ενδυνάμωση, μέσω της διάταξης της συσκευής δίνεται στόχος ή στόχοι στον ασθενή για τη βελτίωση της μυϊκής συστολής.
– Αναγνώριση του προβλήματος από τον ασθενή. Ο φυσικοθεραπευτής χρησιμοποιεί τη Βιοανατροφοδότηση προκειμένου να ενεργοποιήσει άθικτες κινητικές μονάδες μέσα σε έναν αδύναμο μυ. Στη συνέχεια, ο φυσικοθεραπευτής αποφασίζει για το αν ο ασθενής είναι σε θέση να ελέγξει εκούσια την κίνηση. Η διαδικασία αυτή εφαρμόζεται προκειμένου ο ασθενής να κατανοήσει τη φύση του προβλήματός του. Όταν αντιληφθεί τη σχέση που υπάρχει ανάμεσα στη συναισθηματική φόρτιση και το πρόβλημα, τότε έχει πραγματοποιηθεί το πρώτο και σημαντικότερο βήμα για τη θεραπεία του.
Απαραίτητες προϋποθέσεις
– Διάθεση αρκετού χρόνου από πλευράς του φυσικοθεραπευτή, ώστε ο ασθενής να εκπαιδευτεί αποτελεσματικά στην εφαρμογή της μεθόδου.
– Πραγματοποίηση της θεραπείας σε χώρο που είναι ήσυχος, μακριά από θορύβους (στους θορύβους συμπεριλαμβάνονται και οι ηλεκτρομαγνητικές παρεμβολές).
– Εύκολη μετακίνηση της συσκευής στο χώρο της θεραπείας.
Εφαρμογές της Θεραπείας
Η Βιοανατροφοδότηση εφαρμόζεται με επιτυχία σε σειρά μυοσκελετικών και νευρολογικών προβλημάτων όπως:
• Ασβεστοποιός μυΐτις
• Αρθροπλαστικές αρθρώσεων
• Παγωμένος ώμος
• Τενοντομεταθέσεις μυών
• Βοηθητικές κινήσεις (Trick movements)
• Μυϊκή ενδυνάμωση και χάλαση
• Συρρίκνωση μυών
• Κατάγματα
• Whiplash Syndrome
• Χαμηλή Οσφυαλγία
• Επανεκπαίδευση της βάδισης και της ισορροπίας
• Συντονισμό των κινήσεων και “σπάσιμο των συνεργιών”
• Έλεγχο της σπαστικότητας των ανταγωνιστών μυών και απομόνωση των πρωταγωνιστών μυών μίας κίνησης από τους βοηθητικούς μυς